У Год добраўпарадкавання гарады змяняюцца: лавачкі фарбуюць, газоны стрыгуць, а дарожкі ўкладваюць пліткай. Але калі размова заходзіць пра лес, многія забываюцца, што гэта не парк, а жывы арганізм, дзе парадак вымяраецца не чысцінёй, а балансам экасістэмы. Спробы зрабіць яго зручным для чалавека часта абарочваюцца катастрофай для прыроды. Чаму ж мёртвыя дрэвы, буралом і ламачча важней, чым акуратныя алеі?

Жыццёвы цыкл дрэва не заканчваецца яго гібеллю. Парастак, які прабіваецца праз лясны подсціл, дзесяцігоддзямі расце, канкурыруючы за святло і рэсурсы. Дарослае дрэва становіцца домам для птушак, лішайнікаў і насякомых. А калі яно падае, пачынаецца новая глава яго існавання. У натуральных экасістэмах без умяшальніцтва чалавека мёртвая драўніна складае 10-15 % ад аб’ёму біямасы насаджэння.

У працэсы гаспадарчай дзейнасці чалавек забірае самую каштоўную частку дрэва з натуральнага абароту. Пасля высечкі лесу застаюцца пні, карані, часткі ствалоў і галін дрэў і кустоўя. Іх звычайна збіраюць у валы і пакідаюць перагніваць. Выглядае гэта не эстэтычна, але мёртвая драўніна – не смецце, а скарбніца жыцця. У ёй селяцца насякомыя, грыбы і бактэрыі, якія пераўтвараюць парубачныя рэшткі ў перагной. Гэты працэс доўжыцца гадамі, абагачае глебу азотам, фосфарам і вугляродам. Даследаванні паказваюць, што ў лясах, дзе пакідаюць ламачча, ураджайнасць глебы на 30-40 % вышэй, чым у «дагледжаных» масівах.

Глеба – аснова ляснога жыцця. Калі драўніна раскладаецца, яна стварае гумус, які ўтрымлівае вільгаць і харчуе новыя пакаленні раслін. Выдаляючы мёртвыя дрэвы, чалавек пазбаўляе глебу гэтага натуральнага ўгнаення. У парках гэтую функцыю бяруць на сябе садоўнікі, калі ўносяць кампост і хімічныя падкормкі. Але лес не можа існаваць штучна – яго сіла ў тэрмарэгуляцыі.

Чым небяспечны паркавы падыход? Па-першае, стратай біяразнастайнасці. Мёртвая драўніна – асяродак пражывання для 40 % лясных відаў. 150 відаў лішайнікаў, жук-алень, чатыры віды дзятлаў могуць знікнуць, калі ўбраць іх «кватэры». Па-другое, эрозіяй глебы. Без ламачча дажджы вымываюць пажыўныя рэчывы, а вецер зносіць верхні слой грунта. Па-трэцяе, уразлівасць да хвароб. У стэрыльным лесе няма натуральных санітараў – грыбоў і насякомых, якія кантралююць папуляцыі шкоднікаў.

Лес – гэта гісторыя неперарыўнага кругазвароту, дзе смерць дае пачатак новаму жыццю. Пераўтвараючы яго ў парк, мы разрываем ланцужок, які мільёны гадоў падтрымліваў планету. У Год добраўпарадкавання важна памятаць: сапраўдны парадак у лесе – гэта не падстрыжанае кустоўе, а права прыроды быць сабой.

Алена КОНАХ,
намеснік кіраўніка Дзісненскага лясгасу па ідэалагічнай рабоце.
Фота для ілюстрацыі.