Як справіцца з сабой і сваімі пачуццямі ў перыяд гора? Раскажа псіхолаг ТЦСАН

 Шок, страх, адчай… Цяжкія эмоцыі адольваюць нас, калі даведваемся, што не стала блізкага чалавека. Раптоўным быў яго сыход ці верагодным, не мае значэння. Горыч незаменнай страты перажываем аднолькава балюча. Як справіцца з сабой і сваімі пачуццямі ў няпросты перыяд, раскажа псіхолаг ТЦСАН Зінаіда РАВЕЦКАЯ.

- Засабістага вопыту адзначу, што ў выпадку страты сваяка ці блізкага сябра паняцце «чаканае гора» не да месца. Нават калі ў чалавека невылечная хвароба і на гэтым свеце ў яго засталіся лічаныя дні, маральна падрыхтавацца немагчыма. Колькі ні прадумвай сітуацыю, яна ў любым выпадку стане шокам і нечаканасцю. Прычына ў тым, што падсвядома мы ўсё роўна пераконваем сябе, што ўсё абыдзецца, – гаворыць Зінаіда Феафанаўна. – Звестка, што блізкага чалавека больш няма, «заглушае» тую частку розуму, якая адказвае за рацыянальную ацэнку сітуацыі, з-за чаго ўзнікаюць праблемы ў зносінах, вы адчуваеце сябе бездапаможным, разбураецца сістэма прыярытэтаў.

Развітанне з блізкім чалавекам назаўсёды – цяжкае, журботнае. У такіх выпадках кажуць, што боль вылечыць час. Як дапамагчы сабе і тым, хто побач, у самы складаны перыяд?
– Пераадолець яго без сур’ёзных наступстваў дапаможа веданне тэорыі пяці стадый, праз якія праходзіць кожны, хто сутыкнуўся з цяжкай стратай. Першая стадыя – адмаўленне. Пагаршаецца фізічнае і духоўнае здароўе. Як вынік – зніжаецца апетыт, парушаецца сон, затарможваюцца рэакцыі. Узнікаюць апатыя, абыякавасць да падзей. У большасці людзей стадыя адмаўлення доўжыцца каля двух тыдняў. Калі шокавы стан змяняецца рэзкім усплескам эмоцый, які суправаджаецца слязамі, – гэта сведчыць пра надыход стадыі гневу.

Колькі яна доўжыцца і як уплывае на стан і паводзіны?
– Працягласць стадыі гневу – каля месяца. Гэта перыяд самых моцных перажыванняў і стрэсаў. Усе думкі пра таго, каго не стала. Чалавек адчувае сябе пастаянна стомленым і слабым, яго адольвае пачуццё віны, асабліва, калі пайшоў з жыцця блізкі, пра якога клапаціўся ў яго апошнія дні. Адчуванне сябе вінаватым, хоць гэта зусім не так, прыводзіць да эмацыянальных зрываў на акружэнні і на самім сабе.

Стадыя гневу мінула. Як далей будзе адчуваць сябе чалавек, які страціў блізкага?
– Трэцяя стадыя – торг. Наступае перыяд, калі дрэнныя дні змяняюцца добрымі і наадварот. Чалавек пачынае задумвацца пра сваю будучыню. Час ад часу адчувае сябе лепш, аднак станоўчыя эмоцыі вельмі хутка змяняюцца адчаем, і зноў узнікаюць злосць і агрэсія. З-за пастаянных і рэзкіх перамен у настроі можа аслабіцца імунітэт, узнікае рызыка віруснай інфекцыі, хутка страчваецца вага.

З якімі іспытамі давядзецца сутыкнуцца далей?
– Самая небяспечная стадыя – дэпрэсія. Чалавек знаходзіцца ў стане поўнай дэзарыентацыі і неразумення таго, што адбываецца. Адчувае сум і журботу, часам агрэсію, хутка стамляецца. Па сутнасці, усе ранейшыя эмоцыі і пачуцці праяўляюцца максімальна. Гэта прыводзіць да замкнёнасці, пазбягання зносін. У такі перыяд прыходзіць поўнае ўсведамленне, што блізкага не вернеш. Узнікаюць думкі пра далейшае жыццё, аднак дэпрэсія скіроўвае іх у негатыўнае рэчышча. Доўжыцца гэты перыяд некалькі тыдняў, можа расцягнуцца на гады.

Калі становіцца лягчэй?
– Пятая, заключная стадыя – змірэнне. Нельга сказаць, што боль змяншаецца, аднак чалавек пачынае глядзець на сітуацыю пад іншым вуглом, усведамляе, што трэба рухацца далей. Кульмінацыя – станоўчыя думкі і эмоцыі пры ўспамінах пра блізкага, якога ўжо няма; праяўленне цікавасці да жыцця і сваёй будучыні.

Перажываючы страту, кожны чалавек праходзіць праз гэтыя пяць стадый?
– У прынцыпе так. Канешне, у кожнага з нас індывідуальная псіхіка і прадказаць чыюсьці рэакцыю на сумную падзею практычна немагчыма. Да падобных абставін мы ставімся па-рознаму. Хтосьці перажыве вышэйпералічаныя этапы за некалькі месяцаў, у кагосьці яны доўжацца гадамі. У некаторых пераадоленне стадый праходзіць у іншым парадку. Важна памятаць, што дэпрэсія і апатычны стан – самыя складаныя бар’еры на шляху да нармальнай жыццядзейнасці. Яны становяцца прычынай пакут не толькі для самаго чалавека, але і для тых, хто яго акружае.

Дзе шукаць суцяшэнне і выйсце з палону пакут?
– Для вернікаў будзе апорай рэлігія. Пастаўце свечку ў царкве, пагутарыце са святаром. Важна прыняць рашэнне вярнуцца да поўнага жыцця, у якім абавязкова знайсці месца для надзеі. Паступова адыходзьце ад мінулага і будзьце ў цяперашнім. Не трэба саромецца сваіх пачуццяў і хаваць іх ад блізкіх. Нельга замыкаць гора ў сабе. Дзяліцеся перажываннямі з сябрамі. Пагутарыце з людзьмі, якія таксама перажылі страту. Гэта дапаможа разабрацца ў сабе. Падтрымлівайце іншых.  Старайцеся ўраўнаважыць работу і адпачынак. Кідацца ў працу з галавой – не выйсце. Арганізм і так слабее. Усвядомце, што жыццё працягваецца. Вы патрэбныя сваім родным і сябрам. Трэба жыць. Дзеля сябе і тых, хто побач, прыносячы ім радасць.

Гутарыла Кацярына РЫНКЕВІЧ.

Фота для ілюстрацыі.